БЛОГ
16 април 2021
Младите во Србија: Локален одржлив развој
БЛОГ
16 април 2021
Младите во Србија: Локален одржлив развој
Извор: Unsplash
проектна асистентка
Центар за европска политика – ЦЕП Белград
Концептот на одржлив развој од нас бара да ја развиеме свеста и споделената одговорност за зачувување на правото на ресурси и здрава животна средина за идните генерации. Со идеја да се укаже на неопходноста од младинско учество во Србија во остварувањето на седумнаесетте цели за одржлив развој дефинирани под покровителство на Обединетите нации во септември 2015 година со усвојување на Трансформирање на нашиот свет: Агенда за одржлив развој во 2030 година, во натамошниот текст јас, прво од сите, се упатувам кон постојната стратешка рамка на национално и локално ниво во Србија за спроведување на специфични активности од оваа област. Потоа ќе обрнам внимание на учеството на младите во еколошки и едукативни активности во градовите и општините во земјата, како начин за контекстуализирање на глобалната идеја за одржливост во локални услови. На крај, ќе се обидам да ги истакнам недостатоците и да предложам чекори што би можеле да се преземат со цел напредок на Србија, но и на другите земји од Западен Балкан, во постигнувањето на еколошката, социјалната и економската димензија на одржливиот развој.
СТРАТЕШКО ПЛАНИРАЕ НА ОДРЛИВИОТ РАЗВОЈ ВО СРБИЈА
Постојаната конференција на градови и општини, како национално здружение на локалните власти во Србија, одигра значајна улога во планирањето на спроведувањето на концептот на одржлив развој на локално ниво. Во рамките на Програмата за заштита на животната средина и одржлив развој во градовите и општините на Србија 2004-2006 година, започната од постојаната конференција заедно со Норвешката асоцијација на локални и регионални власти, беше формирана меѓусекторска група за да напише Нацрт-стратегија за локален одржлив развој во јуни 2004 година. Стратегијата за локален одржлив развој беше усвоена на Националната конференција за локален одржлив развој во 2005 година. Во тоа време беше усвоена и Декларацијата за локален одржлив развој. На овој начин беа поставени првите темели за реализација на активности од областа на локалниот одржлив развој.
Покрај тоа, Владата на Република Србија ја усвои Националната стратегија за одржлив развој на 3 јуни 2008 година, за периодот 2008-2017 година со визија дека Србија ќе биде институционално и економски развиена земја со ефикасно искористување на ресурсите во 2017 година. Новата стратегија за одржлив урбан развој на Република Србија до 2030 година беше усвоена на 28 јуни 2019 година. Многу општини во земјата, како што се Суботица (за периодот 2013-2022), Оџаци (за периодот 2015-2020) , Ваљево (за периодот 2010-2020 година), Бач (за периодот 2014-2020 година), ги усвоија своите стратегии за одржлив развој во согласност со капацитетите што им се на располагање. Ова е важно затоа што обезбедува интеграција на концептот на одржливост во локалните политики.
Исто така, развиен е систем за следење на спроведувањето на Агендата за 2030 година. Во јули 2019 година, Владата на Република Србија го достави првиот Доброволен национален преглед на Република Србија за спроведување на агендата за одржлив развој во 2030 година на министерскиот состанок на Политичкиот форум за одржлив развој во Њујорк. Понатаму, Заводот за статистика на Република Србија следи 83 индикатори во рамките на 17-те цели на одржлив развој и во декември 2020 година објави Извештај за напредокот на спроведувањето на целите за одржлив развој до 2030 година. Досегашното искуство на Србија сведочи за постоењето на волјата за усвојување документи кои се основа за понатамошно спроведување на активностите, како и за следење на постигнатото.
СОСТОЈБАТА НА ТЕРЕН: УЧЕСТВО НА МЛАДИТЕ
Учеството на младите во областа на одржливиот развој и донесување одлуки во оваа област е охрабрено од Националната стратегија за млади 2015-2025 со придружниот Акционен план 2015-2017. На локално ниво, во различни делови на Србија, започнати се иницијативи и проекти кои ги вклучуваат младите луѓе.
Еден од нив беше проектот за прекугранична соработка помеѓу Србија и Хрватска, Образование за одржливост – Зелени и енергетски ефикасни училишта, во кои, како српски партнери, учествуваа Агенцијата за регионален развој Башка и Техничкото училиште „Милева Мариќ Ајнштајн“ од Нови Сад . Во периодот од јули 2017 година до јануари 2020 година, се додека траеше проектот, тој придонесе за подобрување на знаењето на младите за енергетска ефикасност и обновливи извори на енергија. Една од активностите беше производство на едукативни видеа со цел запознавање на средношколците со одржливите решенија во архитектонското планирање. Интересно е што учесниците на проектот отпатуваа за Австрија, каде ја посетија фабриката Зумботел што произведува енергетски ефикасни решенија за осветлување, Музичкото училиште Волфурт и Основното училиште Едлах како примери за добра практика и пожелни енергетски системи и Германија, каде го посети основното училиште Ухландшуле од Штутгарт, кое произведува повеќе енергија отколку што троши по примената на обновливи извори и промените во системот за управување со енергијата. Ваквите посети не само што обезбедуваат размена на искуство и стекнување знаење, туку исто така ги охрабруваат младите да се борат да постигнат слични решенија дома.
Образование за одржливост – зелени и енергетски ефикасни училишта – едукативно видео
Исто така, би сакала да ги посочам активностите на Младите истражувачи на Србија, кои се невладина организација што произлезе од истражувачкото движење во 1969 година во Ваљево. Во рамките на програмата Зелен инкубатор: Ботаничка градина, биомаса, „Велосипед“ и Зелено будење, беа собрани голем број локални групи: Зелен СКОК од Сремски Карловци, домородци од Ваљевска Каменица, Здружение „Љубичица“ од Шабац, студенти на сценска архитектура, техника и дизајн од Нови Сад. Голем број од активностите се реализираат на локално ниво, во нивните општини, а некои од нив се работилници за тоа како да се направат предмети од рециклиран материјал, правејќи едукативен материјал за важноста на биомасата, работилници за урбано градинарство. Исто така, се поставуваат паркинзи за велосипеди за да се поттикне овој вид превоз во градовите. Овие типови младински активности на локално ниво се вистинска реализација на идејата „Размисли глобално, дејствувај локално“. Малите чекори на локално ниво придонесуваат за севкупните перформанси на земјата во реализацијата на глобалната идеја за одржливост.
Групата за инженерство на животната средина е исто така многу активна во промовирање на идејата за одржливост во земјата. Други земји од Западен Балкан, како што се Северна Македонија, Црна Гора и Босна и Херцеговина, исто така се вклучени во проектите Turn on the brain and do circular и Active youth for a healthier future. Во рамките на споменатите иницијативи се охрабрува развојот на знаењето на младите за циркуларната економија и најважна активност е собирање на млади луѓе во селото Јазак во Србија, ова лето, каде што ќе можат да се соберат, да се дружат и разменуваат знаења. Ова е исто така важно во смисла на зближување на младите во регионот и градење врски за во иднина.
ПРОБЛЕМИ И КАКО ДА ГИ ПОПРАВИМЕ?
Покрај фактот што формално гледано, постојат стратегии и планови и на национално и на локално ниво за спроведување на активности од областа на одржливиот развој, сè уште постојат различни видови на проблеми. На Србија и недостига еколошка етика, што би значело ставање на заштитата на животната средина пред краткорочните потреби на поединецот и развивање на вистинско чувство на одговорност за да се спроведе идејата за одржливост во функција на доброто на идните генерации. Покрај тоа, идејата не е доволно промовирана преку образованието и медиумскте содржини.
Постојат и проблеми од финансиска природа. Според податоците на Заводот за статистика на Република Србија во декември 2020 година, распределбата на трошоците за истражување и развој во БДП во 2019 година беше 0,89%. Вистинска обврска кон Агендата за 2030 година би значела поголеми инвестиции во развојот на научни активности во земја, особено во областите посветени на животната средина и одржливите решенија во економијата, градежништвото, енергетиката. Податоцте покажуваат дека земјата не инвестира доволно во својот човечки капитал.
Дополнително на ова, Србија, во преговорите за пристап со ЕУ, не го отвори поглавјето 27 – Животна средина и климатски промени, а Годишниот извештај на Европската комисија за Србија 2020 година оцени дека земјата постигнала одредено ниво на подготовка и направила ограничен напредок, главно преку стратешко планирање. Препораките во Извештајот не се променети во однос на 2019 година и тие исто така се однесуваат на клучните проблеми со кои се соочува земјата во оваа област. Некои од препораките релевантни за спроведување на концептот на одржливост се затворање на несоодветни депонии, инвестиции во мерки за намалување на отпад, сортирање и рециклирање на отпад, зајакнување на следењето на квалитетот на воздухот, имплементација на Парискиот договор преку усвојување на сеопфатна клима стратегија и Националниот план за енергетика и клима. Јасно е дека при решавањето на споменатите проблеми, Србија треба да биде подготвена за значително поголеми издвојувања од буџетот, зајакнување на административните капацитети и улогата на инспекциите во животната средина, промовирање на одржлив развој, особено кај младите, преку поголемо вклучување на овие теми во училишните програми . Потенцијалните регионални иницијативи и проекти од областа на одржливоста на Западен Балкан се исто така посакуван чекор кон напредок, не само во спроведувањето на Агендата за 2030 година, туку и во однос на регионалниот напредок кон членството во ЕУ.
Споделете