Rezultatet e Sfidës së TikTok në Vetëvrasje: Thirrja e fundit që shoqëria dhe institucionet të zgjohen
Autore: Kristina Nikolic
Nisur nga vetëvrasja e një djali si shkak i pjesëmarrjes në sfida në rrjetin social TikTok, në këtë tekst do të përpiqem të theksoj problemet e zhvillimit joadekuat të Ligjit të Internetit në Serbi dhe ndërgjegjësimin e pamjaftueshëm të shoqërisë për rreziqet me të cilat përballen fëmijët dhe të rinjtë gjatë përdorimit të rrjeteve sociale. Qëllimi i rishikimit të këtyre çështjeve është të tregojmë hapat që duhet të ndërmarrim si shoqëri që të evitojmë tragjedi të tilla në të ardhmen.
Koncepti i ligjit të internetit
Ligji i Internetit është një degë e re e legjislacionit që synon të ofrojë siguri ligjore përdoruesve të internetit. Nevoja për një ligj të tillë lindi për shkak të përdorimit të gjerë të internetit për qëllime marketingu, shitjes së mallrave dhe shërbimeve përmes platformave të Internetit, numrit në rritje të përdoruesve të rrjeteve sociale, por edhe abuzimeve të ndryshme që shoqërojnë aktivitete të tilla.
Kjo degë e legjislacionit merret me mbrojtjen e privatësisë së përdoruesve në rrjetet sociale, rregullimin e lirisë së fjalës, veprat penale që dalin nga veprimet në internet, mbrojtjen e të drejtës së pronësisë në internet. Meqenëse Ligji i Internetit duhet të rregullojë një gamë mjaft të gjerë të aktiviteteve dhe subjekteve, fusha e punës së të cilave shpesh tejkalon kufijtë shtetërorë, ka probleme në krijimin, miratimin dhe zbatimin e mëtejshëm të tij.
Cenueshmëria e fëmijëve dhe adoleshentëve në internet
Në Serbi, përqendrimi për këtë problem fokusohet në rastin e fundit të vetëvrasjes së një djali dhjetë vjeç nga Rakovica. Edhe pse hetimi është ende duke vazhduar, ka supozime se fëmija vrau veten ndërsa ishte pjesëmarrës në një sfidë në rrjetin social TikTok, i njohur si “Sfida e Blackout”. Kjo sfidë përfshin njerëzit që regjistrojnë veten duke mbajtur frymën e tyre për aq kohë sa është e mundur. Rasti lidhet me vetëvrasjen e një vajze dhjetë vjeçare nga Palermo, Itali, e cila humbi jetën në të njëjtën mënyrë, duke u mbytur me rrip në banjë. Kjo bëri që Autoriteti Italian për Mbrojtjen e të Dhënave në Romë të kufizojë punën e TikTok në Itali. Edhe pse politika zyrtare e TikTok kërkon një moshë minimale trembëdhjetë për të krijuar një llogari, një vajzë dhjetë vjeç arriti të identifikohet dhe të përdorë rrjetin. Fakti që fëmijët mund të gënjejnë për moshën e tyre për të krijuar një llogari në internet është injoruar plotësisht. Për atë arsye, TikTok u urdhërua të bllokonte llogarinë e secilit përdorues jo më vonë se 15 shkurt nëse nuk mund të përcaktonte moshën e një përdoruesi me siguri. Mbetet të shihet nëse kompania do të veprojë në përputhje me këtë kërkesë apo do të kërkojë pavlefshmërinë e Ligjit Italian.
A mund të përgjigjet në mënyrë adekuate legjislacioni aktual në Serbi?
Ndryshe nga Italia, autoritetet serbe kanë ngecur në reagimin e tyre ndaj çështjes. Për më tepër, ekziston një mungesë e kornizave të përshtatshme ligjore të cilave ata do t’i referoheshin në rast se përcaktohet se fëmija me të vërtetë humbi jetën duke marrë pjesë në këtë sfidë të rrezikshme. Kapitulli 27 i Kodit Penal të Republikës së Serbisë, Veprat penale kundër sigurisë së të dhënave kompjuterike, në nenet 298 dhe 299 penalizojnë dëmtimin e të dhënave dhe programeve kompjuterikë (fshirjen, modifikimin ose fshehjen) dhe sabotimin kompjuterik, i cili përfshin ndërhyrjen në përpunimin e të dhënave kompjuterike, me gjobë ose burgim. Kjo pjesë e Kodit Penal rregullon gjithashtu çështjet e krijimit dhe futjes së viruseve kompjuterikë në kompjuterin ose rrjetin kompjuterik të dikujt tjetër, mashtrimin kompjuterik, hyrjen e paautorizuar në një kompjuter të mbrojtur, parandalimin e hyrjes në një rrjet kompjuterik publik, marrjen e pasurisë së paligjshme duke përdorur një kompjuter ose pajisje kompjuterike, prodhimin, shitjen dhe shpërndarjen me qëllim të kryerjes së veprave penale kundër sigurisë së të dhënave kompjuterike. Problemi i rregullimit të punës së kompanive të huaja, platformave që u bashkohen përdorues nga Serbia, të tilla si Facebook ose TikTok. Ne gjithashtu duhet të marrim parasysh faktin që kjo sfidë e TikTok nuk është sfida e parë e dëmshme që vihet re, të cilës i nënshtrohen fëmijë dhe adoleshentë në Internet. Qendra Kombëtare e Kontaktit për Sigurinë e Fëmijëve në Internet, e cila filloi të funksionojë në vitin 2017 në Ministrinë e Tregtisë, Turizmit dhe Telekomunikacionit, është vene në dijeni për lojërat e rrezikshme, të tilla si “Balena Blu”, “Sfida e thyerjes së kafkës”, “Sfida e baticës”. Lidhur me rastet e raportuara, Qendra bashkëpunon me Zyrën e lartë të Prokurorisë Speciale për Krimin e Teknologjisë të Republikës së Serbisë, Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe qendrat për punë sociale. Detyra e qendrës është të sigurojë këshilla për ata që telefonojnë, kryejë trajnime në këtë fushë dhe të përcjellë më tej rastet. Problemi është se një mekanizëm i tillë institucional nuk është shumë i përhapur për ta përdorur ose për të parë rëndësinë dhe nevojën për t’iu drejtuar këtij institucioni.
Çfarë mund të bëjmë për të ndryshuar realitetin për mirë?
Duke u nisur nga problemet që ndodhin në realitet, ku çështja e djalit nga Rakovica nuk është e vetmja, ne pa dyshim mund të shohim nevojën për zhvillimin e mëtejshëm të ligjit për internetin në Serbi. Siç u përmend më parë, ky Ligj aktualisht është i kufizuar në veprimet e përmendura nga Kodi Penal, në lidhje me keqpërdorimin e të dhënave dhe aktivitete të tjera të piraterisë, të tilla si krijimi dhe lëshimi i viruseve në sisteme të tjera. Vëmendje e pamjaftueshme i kushtohet mbrojtjes së të miturve kur bëhet fjalë për lirinë e përdorimit të rrjeteve sociale, qasjen e fëmijëve në përmbajtje të dëmshme dhe pranimin e lojërave dhe sfidave të ndryshme të rrezikshme. Në një përpjekje për të adresuar këtë çështje, duhet të ndërtohet një kornizë ligjore me kufizime të përshtatshme të moshës për përdoruesit e rrjetit. Përveç kësaj, prindërit kanë një përgjegjësi të konsiderueshme kur bëhet fjalë për të kontrolluar përdorimin e teknologjisë nga fëmijët e tyre, platformat e Internetit dhe përmbajtjen me te cilën ata përfshihen. Në këtë kuptim, edukimi i tyre ka një rëndësi të madhe, duke nënvizuar vetëdijen e tyre nëse blerja e një telefoni në një moshë kaq të re ka më shumë përfitime ose të meta, si dhe në cilat rrjete sociale fëmijët e tyre krijojnë llogari. Është gjithashtu e nevojshme që Qendra Kombëtare e Kontaktit për Sigurinë e Fëmijëve në Internet të intensifikojë punën e saj përmes trajnimeve edukative, të promovojë vetveten dhe detyrat në mënyrë që të miturit dhe prindërit të dinë se kujt t’i drejtohen dhe të inkurajojnë prindërit dhe fëmijët për të kuptuar plotësisht rreziqet që mbart interneti.